ดร. อนุสนธิ์ ชินวรรโณ
ผอ. ศูนย์ศึกษาการต่างประเทศ

- PCA ไม่ควรถูกมองว่าเป็นเรื่องของส่วนได้ส่วนเสียของฝ่ายใดหรือฝ่ายหนึ่ง แต่เป็นเรื่องที่ได้ประโยชน์กันทั้งสองฝ่าย แม้ว่าในบางบริบทจะต้องมีฝ่ายใดได้ประโยชน์มากกว่าหรืออีกฝ่ายได้รับผลกระทบมากกว่า โดยคำสำคัญของการสัมมนาในครั้งนี้คือ ‘หุ้นส่วน’ และ ‘รอบด้าน’

- อียูมีกฎหมายที่เข้มงวด หลายบริษัทจากอียูได้ออกมาตั้งบริษัทและโรงงานอุตสาหกรรมในประเทศอื่น โดยได้ปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และทำการส่งสินค้าเหล่านั้นกลับไปขายในอียู
- ในแง่หนึ่ง เหตุผลที่อียูผลักดันมาตรฐานต่าง ๆ ก็เพื่อป้องกันไม่ให้บริษัทของอียูมาใช้ประโยชน์จากประเทศที่มีมาตรฐานต่ำกว่า อาทิ เรื่องแรงงาน สิทธิมนุษยชน ดังนั้น อียูจึงมีมาตรฐานในหลายด้านที่อยากจะให้ประเทศนอกอียูนำไปปรับใช้ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อประเทศนั้น ๆ รวมถึงไทยด้วยเช่นกัน

โอกาส ประโยชน์ที่ได้ และข้อเสนอที่เป็นรูปธรรม

- การเสริมสร้างและพัฒนาศักยภาพของบุคลากรเป็นเรื่องที่ต้องให้ความสำคัญ จำเป็นต้องดึงความร่วมมือกับยุโรปเข้ามาช่วยผลักดันในเรื่องนี้

ข้อท้าทาย หรือข้อมูลและความคิดเห็นอื่น ๆ

- CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) ยังไม่กระทบกับธุรกิจ SMEs ประเด็นที่น่าห่วงกังวลมากกว่า คือ กฎระเบียบ Deforestation-free Products เพราะจะกระทบต่อผลิตภัณฑ์ที่ไทยส่งออกไปยังยุโรป

ผศ.ดร. กษิร ชีพเป็นสุข
รองคณบดี คณะรัฐศาสตร์
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

- ค่านิยมของยุโรป (European Values) มีความชัดเจนมาตั้งแต่แรกเริ่ม ซึ่งมีการระบุไว้ในสนธิสัญญาลิสบอน มาตรา 2 ที่เน้นเรื่องศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ประชาธิปไตย ความเท่าเทียม หลักนิติธรรม และการเคารพสิทธิมนุษยชน นอกจากนี้ ยังมีการเน้นย้ำในอีกหลายเอกสารสำคัญ เช่น กฎบัตรของอียูว่าด้วยสิทธิขั้นพื้นฐาน (EU Charter of Fundamental Rights) กฎเกณฑ์การเข้าเป็นสมาชิกของอียู (Copenhagen Criteria)

- ค่านิยมที่อียูให้ความสำคัญเป็นมากกว่าอัตลักษณ์ระดับชาติ ซึ่งจะแบ่งปันร่วมกันในหมู่ประเทศสมาชิกของอียู และเมื่ออียูไปปฏิสัมพันธ์กับประเทศนอกภูมิภาคอียูก็จะนำค่านิยมเหล่านี้มาเป็นแนวทางในการปฏิสัมพันธ์ด้วย กล่าวคือ ถ้าหากต้องการให้ความสัมพันธ์กับอียูราบรื่น ยั่งยืน ต่อเนื่อง และยาวนาน หุ้นส่วนภายนอกจะต้องเข้าใจในค่านิยมที่อียูยึดถือ

- นโยบายการต่างประเทศของอียูจึงอิงค่านิยม (values-based policy) และเป็นเงื่อนไขในการสานสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจ ตลอดจนอียูต้องการเป็นผู้นำ/ผู้กำหนดบรรทัดฐานในประเด็นต่าง ๆ เพื่อให้หุ้นส่วนยึดถือร่วมกัน

- ในแวดวงวิชาการมองว่า อียูได้สร้างพลังอำนาจเชิงบรรทัดฐานหรือค่านิยมของอียู (Normative Power Europe: NPE) ที่พยายามมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมของประเทศอื่น ๆ โดยการส่งออกค่านิยมที่ตนเองปรารถนา และเชื่อว่ามาตรฐาน สากลสามารถเปลี่ยนแปลงได้จากการส่งออกมาตรฐานของอียู เช่น กรณีของ IUU โดยค่านิยมเช่นนี้มีการบรรจุลงใน PCA อย่างชัดเจน

- PCA เปรียบเสมือนการยกระดับความสัมพันธ์ของอียูกับหุ้นส่วน เพื่อเป็นหลักประกันว่า ทั้งคู่ยึดถือในค่านิยมเดียวกัน อนึ่ง ข้อสังเกตประการหนึ่งคือ PCA กับไทยมีการพูดถึงบทบาทของภาคประชาสังคมซึ่งแตกต่างจาก PCA กับเวียดนามที่มีการพูดถึงประเด็นนี้น้อยกว่า

- หลายประเด็นใน PCA เช่น ประเด็น IUU, ประเด็นสิ่งแวดล้อม, หลักการไม่ผลักดันกลับไปสู่อันตราย (non-refoulement) เป็นหลักการที่ไทยมีความจริงจังในการปฏิบัติอยู่แล้ว ขณะที่ในประเด็นโทษประหารชีวิต ภายใต้ PCA ไทยมีแนวโน้มจะระงับการใช้โทษดังกล่าวมากขึ้น

- ขณะที่ในประเด็นอาวุธนิวเคลียร์ ไทยทำได้ดี โดยไม่ครอบครองและไม่ทดลองอยู่แล้ว นอกจากนี้ ยังมีประเด็นความร่วมมือด้านข้อมูลสถิติซึ่งมีเนื้อหาสอดคล้องกับกรอบอาเซียน-EU ที่มองว่า การวางนโยบายควรมีหลักฐานเชิงประจักษ์และอาศัยสถิติเพื่อการวางแผน

ข้อท้าทาย หรือข้อมูลและความคิดเห็นอื่น ๆ

- รศ.ดร. กษิรฯ ได้ให้ข้อสังเกตว่า ทั้งไทยและอียูเห็นร่วมกันว่าอาชญากรรมร้ายแรงต่อมนุษยชาติเป็นประเด็นสำคัญ อย่างไรก็ดี การที่ไทยยังมิได้ให้สัตยาบันธรรมนูญกรุงโรมฯ อาจเป็นเพราะยังต้องดำเนินการภายในบางอย่างก่อน

น.ส. สมฤดี พู่พรอเนก
รองอธิบดีกรมยุโรป

- การแข่งขันทางภูมิรัฐศาสตร์ระหว่างจีนกับสหรัฐฯ และการระบาดใหญ่ของโรคโควิด-19 เป็นปัจจัยเร่งให้ระเบียบโลกในปัจจุบันมุ่งไปสู่การเป็นระบบสองหรือหลายขั้วอำนาจอันจะนำไปสู่สภาวการณ์แบ่งแยกขั้วการผลิตในระดับโลก (decoupling) และทำให้ห่วงโซ่มูลค่าในระดับโลก (global value chains) แตกออกเป็นห่วงโซ่มูลค่าในระดับภูมิภาค (regional value chains) รวมทั้งเกิดกระแสการลดทอนกระแสโลกาภิวัตน์ (deglobalisation) และปรากฏการณ์การรวมกลุ่มขนาดเล็กของกลุ่มประเทศต่าง ๆ เพื่อแสวงหาผลประโยชน์ (minilateralism) ทั้งด้านการทหาร และแนวคิด เช่น QUAD

- ในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา อียูเริ่มใช้แนวคิด Strategic Autonomy ซึ่งเป็นยุทธศาสตร์ที่อียูต้องการหันกลับมาดูภายในตนเอง โดย (1) เน้นการหา like-minded partners และคู่ค้ารายใหม่ โดยเฉพาะในกลุ่ม ASEAN (2) ผลักดันการเข้าตลาด (market access) ผ่านการทำ FTA ที่มีมาตรฐานสูงและคำนึงถึงสิทธิมนุษยชน (3) ส่งเสริมความร่วมมือภายใต้ยุทธศาสตร์ EU Green Deal ให้มีการเปลี่ยนผ่านที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม

- อียูได้ประกาศยุทธศาสตร์เพื่อความร่วมมือในอินโด-แปซิฟิก (EU Strategy for Co-operation in the Indo-Pacific: EUSIP) เพื่อเป็นหนึ่งในแผนงานให้อียูบรรลุเป้าหมายดังกล่าว โดยในตัวยุทธศาสตร์มีการระบุถึงการส่งเสริมความร่วมมือกับไทยและภูมิภาคในหลายสาขาบนพื้นฐานของค่านิยมร่วม รวมถึง PCA และ FTA

- แม้ในหลายข้อบทของ PCA จะบรรจุประเด็นที่ประเทศตะวันตกให้ความสนใจ (Eurocentric) แต่การเจรจาก็เป็นไปตามมาตรฐานของไทยและพันธกรณีระหว่างประเทศบนพื้นฐานความเท่าเทียม โดยไทยไม่เสียประโยชน์

- สิทธิมนุษยชน ประชาธิปไตย เป็น essential element โดยคณะกรรมการร่วมภายใต้ PCA (Joint Committee: JC) ที่จะจัดตั้งขึ้น จะหารือกันในเรื่องนี้ด้วย

- PCA ยังสะท้อนความพร้อมของไทยในการมีความร่วมมือในประเด็นที่ทันสมัย เช่น การลดคาร์บอน สภาพแวดล้อม สิทธิมนุษยชน การเสริมพลังสตรี ซึ่งประเด็นเหล่านี้ อียูได้พยายามบรรจุไว้ในหลายข้อบท (mainstream)

โอกาส ประโยชน์ที่ได้ และข้อเสนอที่เป็นรูปธรรม

- PCA ทำให้ความสัมพันธ์ระหว่างไทยกับอียูดีขึ้นมาก โดยอียูมองไทยเป็นหุ้นส่วนสำคัญทางเศรษฐกิจ ทั้งในแง่การค้าและการจัดทำ FTA โดยผู้แทนอียูหลายคณะได้เดินทางเยือนไทยเพื่อหารือกับหน่วยงานที่ไทยที่เกี่ยวข้องบ่อยครั้งขึ้น

- ไทยสามารถเรียนรู้จากอียูเพื่อยกระดับมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อมของไทย อาทิ การจัดตั้งและบริหารตลาดซื้อขายคาร์บอนเครดิตเพื่อนำรายได้มาสนับสนุนการปรับตัวของเอกชนไทยให้เข้ากับมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อมที่สูงขึ้น แทนที่จะจ่ายปรับคาร์บอน (ตามมาตรการปรับคาร์บอนก่อนเข้าพรมแดนหรือ CBAM ของอียู) เมื่อส่งออกสินค้าไปยังอียู โดย กต. กำลังร่วมมือกับหลายหน่วยงานทั้งภาครัฐและภาคเอกชนในเรื่องดังกล่าว

ข้อท้าทาย หรือข้อมูลและความคิดเห็นอื่น ๆ

- ต่อคำถามของ คุณกรรณิการ์ กิตติเวชกุล จาก FTA Watch/ นันทิดา พวงทอง จากสำนักข่าวกรุงเทพธุรกิจที่ว่า การที่อียูออก Regulation on Deforestation-free Products (RDFP) และมาตรการ CBAM จะส่งผลต่อไทยอย่างไร
รอธ. สมฤดีฯ อธิบายว่า อียูซึ่งเป็นหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจสำคัญของไทย (คู่ค้าสำคัญลำดับที่ 5 และผู้ลงทุนสำคัญลำดับที่ 2) ออกมาตรการเหล่านี้เพื่อรักษาความสามารถในการแข่งขันของเอกชนอียูที่ต้องเผชิญกับมาตรการด้านสิ่งแวดล้อมของอียูเป็นจำนวนมาก (สร้าง level-playing field) ซึ่งทั้งมาตรการ RDFP และ CBAM จะส่งผลกระทบต่อภาคเอกชนของไทย โดยเฉพาะมาตรการ RDFP ที่จะกระทบผู้ส่งออกผลิตภัณฑ์ไม้และสินค้าเกษตรบางประเภทซึ่งรวมถึงยางพาราที่ไทยมีมูลค่าการส่งออกไปยังอียูที่สูงมาก โดยผู้ประกอบการไทยต้องพิสูจน์ว่า สินค้าเหล่านี้มีที่มาที่ถูกต้องตามกฎหมายและไม่เกี่ยวข้องกับการตัดไม้ทำลายป่า มาตรการ RDFP จะเริ่มมีผลบังคับใช้อยากเต็มรูปแบบในอีกประมาณ 2 ปีข้างหน้า ทั้งนี้ กต. กำลังสนับสนุนอียูในการทำการศึกษาเกี่ยวกับผลกระทบของ RDFP ต่อไทยอยู่ ซึ่งจะเป็นพื้นฐานในการพิจารณาโครงการความร่วมมือระหว่างไทยกับอียูในการเตรียมความพร้อมสำหรับมาตรการ RDFP ต่อไป ซึ่งผู้ส่งออกไทยจะได้รับประโยชน์จากโครงการฯ โดยตรง

- ต่อคำถามของ คุณกรรณิการ์ฯ ที่ว่า ภายหลังการมี PCA จะทำให้อียูสามารถใช้มาตรการหรือแสดงบทบาทเพิ่มขึ้นในการสอดส่องดูแลพัฒนาการประชาธิปไตยไทยหรือไม่ รอธ. สมฤดีฯ ตอบว่า การมี PCA เป็นการส่งเสริมความเข้าใจระหว่างกัน โดยเฉพาะในประเด็นประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชน อียูจะสามารถหยิบยกข้อห่วงกังวลของเขาในกรอบ Human Rights Dialogue ที่จะมีการจัดตั้งขึ้นภายใต้ PCA และเป็นกรอบการหารือที่เปิดกว้าง (broad-based) ทั้งนี้ อียูไม่ได้ต้องการชี้นำ ใช้เครื่องมือหรือกลไกใหม่กับไทย แต่เป็นการแลกเปลี่ยนและรับทราบข้อห่วงกังวลของกันและกัน

- ต่อคำถามของ นายกิตติภพ บุญตาระวะ นักวิเทศสัมพันธ์ปฏิบัติการกระทรวงมหาดไทย ที่ว่า ภายหลังการลงนาม PCA กต. มีแนวทางบูรณาการการบังคับใช้ PCA กับหน่วยงานอื่นอย่างไร รอธ. สมฤดีฯ แจ้งว่า ในชั้นนี้ กต. กำลังนำ PCA เข้าสู่การพิจารณาของรัฐสภาซึ่งเมื่อมีการบังคับใช้ จะจัดตั้ง Joint Committee (JC) ซึ่งจะมีการหารือเกี่ยวกับความร่วมมือภายใต้ข้อบทต่าง ๆ จึงขอให้หน่วยงานไทยที่เกี่ยวข้องจัดทำแผนปฏิบัติการ รวมถึงระบุสาขาหรือประเด็นที่ต้องการร่วมมือกับอียูไว้ล่วงหน้า ทั้งนี้ ประเด็นความร่วมมือภายใต้ PCA เป็นประเด็นที่เกี่ยวข้องกับหลายหน่วยงาน (cross-cutting issues) จึงอยากขอรับการสนับสนุนจากทุกหน่วยงาน

นายกิตติ วะสีนนท์
สมาชิกวุฒิสภา และรองประธานคณะกรรมาธิการการต่างประเทศ คนที่หนึ่ง

- PCA เป็นสนธิสัญญาระหว่างประเทศตามมาตรา 178 ของ รธน. ที่ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจสังคมอย่างกว้างขวาง เนื่องจากมีความเกี่ยวโยงกับ FTA

- ประเด็นใน PCA มีความก้าวหน้า เช่น ความเท่าเทียมระหว่างเพศ จะแตกต่างกับ รธน. ที่ระบุเกี่ยวกับการรับประกันความเท่าเทียมระหว่างชายกับหญิงเท่านั้น

- การเจรจา PCA ต้องให้ทั้ง 27 ประเทศสมาชิกอียูยอมรับด้วย โดยแม้ว่าความสัมพันธ์ไทย-อียู ไม่เคยเท่าเทียม แต่ไทยได้เจรจาและร่วมมือกับอียู
อย่างเท่าทัน โดยโน้มน้าวให้อียูลดมุมมองที่เน้นยุโรปเป็นศูนย์กลางมากเกินไป

- PCA เปิดโอกาสทางการค้าให้กับไทย โดยจะนำไปสู่การจัดทำ FTA กับอียู

- อียูเป็นทางเลือกทางนโยบายต่างประเทศให้ไทย นอกจากสหรัฐฯ จีน รัสเซีย ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับความมั่นคงและเสถียรภาพทางการเมืองของไทยด้วย

- ที่ผ่านมา ไทยพยายามยกระดับมาตรฐานอย่างรอบด้าน เช่น ไทยมี พ.ร.บ. คุ้มครองข้อมูลฯ ซึ่งสอดคล้องกับกฎหมายคุ้มครองข้อมูลของอียู (GDPR) และไทยได้ผ่านร่างกฎหมายที่สะท้อนการยกระดับมาตรฐานด้านสิทธิเสรีภาพของประชาชนมาอย่างต่อเนื่อง เช่น พรบ. ป้องกันการทรมานฯ และร่าง พ.ร.บ. คู่ชีวิต ที่กำลังพิจารณา ซึ่งทั้งหมดสามารถรองรับการปฏิบัติตาม PCA ได้ นอกจากนี้ รธน. ของไทยก็มีการรับประกันสิทธิและเสรีภาพของประชาชนในหลายข้อด้วย 

โอกาส ประโยชน์ที่ได้ และข้อเสนอที่เป็นรูปธรรม

- ต่อคำถามของ ผศ.สาธิน สุนทรพันธ์ุ คณบดีคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง เกี่ยวกับประเด็นที่อียูจัดทำ PCA กับเวียดนาม แม้จะมีพัฒนาการทางประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชนที่ไม่ก้าวหน้านัก นายกิตติฯ ให้ความเห็นว่า อียูมีแนวทางในการดำเนินความสัมพันธ์กับประเทศภายนอกที่แตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับผลประโยชน์ที่เป็นตัวชี้นำ แต่ไทยจำเป็นต้องพัฒนาประชาธิปไตยของตนเองต่อไปเพื่อสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจกับอียู ทั้งนี้ เมื่อต้องเจรจาข้อตกลงหรือมาตรการทางการค้ากับอียูไทยควรหารือกับประเทศสมาชิกอียูอื่น ๆ ด้วย โดยอาจขอความร่วมมือจากเยอรมนีและเนเธอร์แลนด์ เพราะเป็นประเทศที่ลงทุนในไทยมาก เป็นอาทิ นอกจากนี้ ไทยต้องไม่ลืมเสน่ห์ของตน เช่น ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ (mainland Southeast Asia) และในอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง อีกทั้งการมีสถานะเป็น Major Non-NATO Ally (MNNA) ด้วย เป็นต้น

นายคณพศ ภูวบริรักษ์
นักวิเคราะห์นโยบายและแผนชำนาญการ สำนักงานสภาความมั่นคงแห่งชาติ

- ประเด็นความมั่นคงถือเป็นส่วนประกอบสำคัญของ PCA โดยในอดีตความร่วมมือระหว่างไทยกับอียูในประเด็นความมั่นคงมีลักษณะกระจัดกระจายไปตามแต่ละหน่วยงาน การประสานและหารือระหว่างกันไม่เป็นเอกภาพ แต่เมื่อมี PCA จึงช่วยทำให้ความร่วมมือในหลากหลายประเด็น เช่น การต่อต้านการก่อการร้าย อาชญากรรมข้ามชาติ การโยกย้ายถิ่นฐาน WMD การฟอกเงิน อาวุธเล็กและอาวุธเบา อยู่ภายใต้ทิศทางเดียวกันมากขึ้น ซึ่งจะช่วยให้หน่วยงานไทยแสวงหาโอกาสร่วมกันได้ดียิ่งขึ้น

- นอกจากนี้ ในประเด็นอาวุธเล็กและอาวุธเบา จากการสำรวจพบว่า ประเทศไทยขณะนี้มีปืนประมาณ 10 ล้านกระบอก ซึ่งเป็นอันดับ 1 ของอาเซียนและ 13 ของโลก โดยแบ่งเป็นปืนถูกกฎหมาย 6 ล้านกระบอก ไม่ถูกกฎหมาย 1 ล้านกระบอก และที่เหลือใช้ทางด้านการทหาร แม้ว่าจะมีการควบคุมและดูแลอยู่ แต่ยังพบว่า ยังคงมีการหลุดรอดไปได้ โดยมีผู้เสียชีวิตจากอาวุธดังกล่าวประมาณปีละ 1,000 คน

โอกาส ประโยชน์ที่ได้ และข้อเสนอที่เป็นรูปธรรม
- ในประเด็นความมั่นคง PCA จะมีประโยชน์ในด้าน (1) การส่งเสริมการแลกเปลี่ยนความรู้ ความเชี่ยวชาญ และเทคโนโลยีต่าง ๆ ตลอดจนการพัฒนาศักยภาพของบุคลากร (2) การยกระดับมาตรฐานของไทย ซึ่งหลายมาตรฐานเป็นที่ยอมรับในเวทีระหว่างประเทศอยู่แล้ว เช่น มาตรฐานทางสิทธิมนุษยชน การให้ความช่วยเหลือทางมนุษยธรรม (3) การรับมือความท้าทายในประเด็นใหม่ ๆ เช่น สาธารณสุข สมุทราภิบาล ที่สามารถกลายเป็นประเด็นความมั่นคงได้ (4) การเรียนรู้วิธีคิดที่ลื่นไหลและค่านิยมของอียู เพื่อให้ไทยสามารถเชื่อมโยงและแสวงหาผลประโยชน์ในประเด็นต่าง ๆ ในฐานะหุ้นส่วนที่เท่าเทียมกับอียูได้

- ในประเด็นอาวุธเล็กและอาวุธเบา ไทยและอียูสามารถร่วมมือกันเพิ่มขึ้นได้ ดังนี้ (1) การแลกเปลี่ยนเทคโนโลยีเพื่อยกระดับขีดความสามารถและศักยภาพของไทย เช่น เทคโนโลยี International Tracing Instrument เพื่อช่วยตรวจสอบรอยประทับที่มาของอาวุธปืน กระสุน และชิ้นส่วน, การ small/micro stamping ในชิ้นส่วนของอาวุธเพื่อป้องกันไม่ให้อาชญากรทราบ, การตรวจสอบการเคลื่อนย้ายของชิ้นส่วนอาวุธปืน โดยอาศัย เช่น ระบบ radio frequency identification, ระบบ remote localisation of weapons, ระบบ biometric identification เข้ามาช่วยเหลือ (2) การจัดเก็บอาวุธต่าง ๆ (Physical Security and Stockpile Management: PSSM) เช่น ความปลอดภัยของสถานที่ตั้งคลังแสง การจัดให้อยู่ห่างจากพื้นที่ชุมชน การป้องกันไม่ให้วัสดุอุปกรณ์ระเบิด (3) ความร่วมมือในด้านข่าวกรองและการบังคับใช้กฎหมาย เช่น กรณีใช้ไทยเป็นทางผ่านในการขนส่งอาวุธ ไทยจะสามารถบังคับใช้กฎหมายได้อย่างไร 

ข้อท้าทาย หรือข้อมูลและความคิดเห็นอื่น ๆ
- ในแง่ข้อจำกัดในความร่วมมือระหว่างไทยกับอียู ได้แก่ (1) พื้นฐานของความแตกต่างทางด้านเทคโนโลยี (2) มุมมองต่อประเด็นเรื่องความั่นคงและความปลอดภัยขั้นพื้นฐาน กล่าวคือ คนในอียูมักสนใจประเด็นที่กระทบความมั่นคงและความปลอดภัยขั้นพื้นฐานมากกว่าคนไทย เช่น เรื่องอาวุธการแพร่กระจายของอาวุธ (3) การสื่อสาร ภาษา ซึ่งเป็นอาจอุปสรรคในการส่งเจ้าหน้าที่ไปอบรมในต่างประเทศ

นางจีรภรณ์ ศิริพลัง ทุมมาศ
นักวิชาการยุติธรรมชำนาญการ กองสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ กระทรวงยุติธรรม 

- อียูอยากให้มีการนำมาตรฐานสิทธิมนุษยชนมาใช้ โดยได้สนับสนุนไทยทั้งทางตรงและทางอ้อม เช่น การส่งเสริมสิทธิของกลุ่ม LGBT สิทธิทางเศรษฐกิจตาม ICESCR  มีการจัดกิจกรรมร่วมกันทุกปี และอียูได้ให้การสนับสนุนงบประมาณแก่ UNDP ประจำประเทศไทยเป็นประจำทุกปีเพื่อดำเนินโครงการด้านการพัฒนา

- อียูให้ความสำคัญกับการทำธุรกิจกับสิทธิมนุษยชน ขณะนี้ไทยได้ออกแผนปฏิบัติการระดับชาติว่าด้วยสิทธิมนุษยชน และมีการจัดการอบรมสร้างความรู้ความเข้าใจให้กับภาคเอกชนรวมทั้ง SMEs ในต่างจังหวัดร่วมกับอียู

- ไทยอยู่ระหว่างการศึกษาความพร้อมของบริษัทเอกชนในการดำเนินการตามการตรวจสอบสิทธิมนุษยชนภาคบังคับ (Mandatory Human Rights Due Diligence: mHRDD) โดยการตรวจสอบสิทธิมนุษยชนของบริษัทจะไม่เป็นไปตามความสมัครใจ ซึ่งสอดคล้องกับการที่อียูได้ออก Directive on Corporate Sustainability Due Diligence โดยมีเนื้อหาว่าการที่บริษัทในอียูจะเป็นคู่ค้ากับบริษัทต่างชาติในประเทศนอกกลุ่ม บริษัทนั้นต้องมีการตรวจสอบสิทธิมนุษยชนอย่างรอบด้าน ดังนั้น ประเทศที่ต้องการทำการค้ากับอียูจำเป็นต้องให้ความสนใจกับสิ่งนี้มากขึ้น

โอกาส ประโยชน์ที่ได้ และ ข้อเสนอที่เป็นรูปธรรม

- การมีข้อบทด้านสิทธิมนุษยชนเป็นการเฉพาะใน PCA จะทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนและการเรียนรู้แนวปฏิบัติที่ดีเพื่อมาปรับใช้กับไทย รวมทั้งเป็นการยกระดับความน่าเชื่อถือของไทยด้วย

- ไทยอาจได้รับการสนับสนุนงบประมาณเพิ่มขึ้น หากสามารถเชื่อมโยงโครงการที่ไทยต้องการการสนับสนุนว่าเป็นการดำเนินการตาม PCA

ข้อท้าทาย หรือข้อมูลและความคิดเห็นอื่น ๆ

- มีแค่บริษัทใหญ่พยายามปรับตัวต่อการมีมาตรฐานทางธุรกิจและสิทธิมนุษยชนที่สูงขึ้น แต่ SMEs ยังไม่มีศักยภาพพอที่จะปรับตัวให้ตอบโจทย์กับกระแสโลกที่เน้นสิ่งแวดล้อม

- เจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติไม่สามารถสื่อสารภาษาได้ทำให้มีอุปสรรคในการสร้างความเข้าใจระหว่างกัน

- การเปลี่ยนเจ้าหน้าที่ของฝ่ายไทยและฝ่ายอียูทำให้ขาดความต่อเนื่องในการดำเนินหรือผลักดันความร่วมมือ

ดร. พิมพ์รภัช ดุษฎีอิสริยกุล
ผู้จัดการโครงการ มูลนิธิฟรีดริช เนามัน สำนักงานประเทศไทย

- มูลนิธิฟรีดิช เนามัน (Friedrich Naumann Foundation) เป็นองค์กรที่ส่งเสริมคุณค่าตามที่ PCA ได้ระบุไว้ในเรื่องประชาธิปไตย สิทธิมนุษยชน หลักนิติธรรม เศรษฐกิจเสรี และมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่เยอรมนี

- อียูและเยอรมนีต้องการส่งเสริมค่านิยมพื้นฐานและเน้นย้ำเรื่องความเป็นมาตรฐานสากล โดย PCA จะช่วยให้หุ้นส่วนของอียูซึ่งตีความค่านิยมแตกต่างกันมีมาตรวัดด้านมาตรฐานและค่านิยมเป็นชุดเดียวกัน

- ในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา อียูได้มีแนวคิด Reshape Europe ซึ่งเปลี่ยนยุทธศาสตร์ทางการเมืองของอียูไปอย่างมาก โดยอียูต้องการสร้างสัมพันธ์และเพิ่มบทบาทในภูมิภาคเอเชียซึ่งห่างหายไปนาน ผ่านมิติต่าง ๆ เช่น ความยั่งยืน สิทธิมนุษยชน นวัตกรรม วิทยาศาสตร์

- PCA เน้นการมีส่วนร่วมในการเสริมสร้างความยั่งยืนในหลายมิติ ซึ่งเป็นเรื่องที่ดี

- การเจรจา PCA ถือเป็น “good strategic move” ของไทย ความท้าทายที่สำคัญของ PCA คือ การนำมาปฏิบัติ

โอกาส ประโยชน์ที่ได้ และ ข้อเสนอที่เป็นรูปธรรม

- ความร่วมมือระหว่างไทยกับอียูผ่าน PCA เป็นโอกาสมากกว่าความท้าทาย

- PCA ถือว่าเป็นพื้นที่ในการพูดคุยแลกเปลี่ยน ทำความเข้าใจ ในประเด็นที่มีความละเอียดอ่อนและซับซ้อน